Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αρχίζει όταν τα υγιή κύτταρα του βλεννογόνου του παχέος εντέρου ή του ορθού μεταλλάσσονται και εξέρχονται από τον έλεγχο, σχηματίζοντας μία μάζα που ονομάζεται όγκος. Ένας όγκος μπορεί να είναι καρκινικός ή καλοήθης. Ένας καρκινικός όγκος είναι κακοήθης, που σημαίνει ότι μπορεί να αναπτυχθεί και να εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος (μετάσταση). Ένας καλοήθης όγκος σημαίνει ότι ο όγκος μπορεί να αναπτυχθεί αλλά δεν θα εξαπλωθεί. Αυτές οι αλλαγές συνήθως χρειάζονται χρόνια για να εκδηλωθούν και να αναπτυχθούν.

Γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν αυτές τις αλλαγές. Ωστόσο, όταν ένα άτομο έχει ένα κληρονομικό σύνδρομο (βλέπε Παράγοντες Κινδύνου), οι αλλαγές μπορεί να συμβούν σε συντομότερο χρονικό διάστημα.

Ανατομία του παχέος εντέρου και του ορθού

Το κόλον και το ορθό αποτελούν το παχύ έντερο, το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στην ικανότητα του οργανισμού να επεξεργάζεται τα απόβλητα τροφών.

Το παχύ έντερο και το ορθό χωρίζονται σε 5 τμήματα. Το ανιόν κόλον (ascending colon) είναι το τμήμα που εκτείνεται από μια περιοχή που ονομάζεται τυφλό (cecum). Το τυφλό είναι η αρχή του παχέος εντέρου στο οποίο αδειάζει το λεπτό έντερο το περιεχόμενό του και είναι στη δεξιά πλευρά της κοιλιάς. Το εγκάρσιο κόλον (transverse colon) διασχίζει κατά μήκος το άνω μέρος της κοιλιάς. Το κατιόν κόλον (descending colon) προωθεί το περιεχόμενο περαιτέρω προς τα κάτω  στην αριστερή πλευρά. Τέλος, το σιγμοειδές κόλον (sigmoid) στο κάτω μέρος καταλήγει μερικά ακόμα εκατοστά στο ορθό (rectum). Τα κόπρανα αφήνουν το σώμα μέσω του πρωκτού (anus).

Σχετικά με τους πολύποδες παχέος εντέρου (ορθοκολικούς πολύποδες)

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αρχίζει συχνότερα από έναν πολύποδα, ένα μη καρκινικό νεόπλασμα που μπορεί να αναπτυχθεί στο εσωτερικό τοίχωμα του παχέος εντέρου ή του ορθού. Αν δεν αντιμετωπιστεί ή απομακρυνθεί, ένας πολύποδας μπορεί να γίνει δυνητικά απειλητικός για τη ζωή διότι μπορεί να εξαλλαγεί σε καρκίνο με την πάροδο του χρόνου. Η εύρεση και αφαίρεση των προκαρκινικών πολύποδων μπορεί να αποτρέψει την ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου.

Υπάρχουν πολλές μορφές πολύποδων. Οι αδενωματώδεις πολύποδες, ή τα αδενώματα, είναι νεοπλάσματα που μπορεί να γίνουν καρκινικά. Εντοπίζονται με κολονοσκόπηση από τον γαστρεντερολόγο (βλ. Παράγοντες Κινδύνου).

Υπερπλαστικοί πολύποδες μπορεί επίσης να αναπτυχθούν στο κόλον και στο ορθό και δεν θεωρούνται προκαρκινικοί.

Οι περισσότεροι καρκίνοι του παχέος εντέρου (περίπου 95%) θεωρούνται σποραδικοί, πράγμα που σημαίνει ότι οι γενετικές μεταλλάξεις εξελίσσονται τυχαία μετά τη γέννηση ενός ατόμου, επομένως δεν υπάρχει κίνδυνος να περάσουν αυτές οι γενετικές αλλαγές στα παιδιά. Οι κληρονομικοί καρκίνοι του παχέος εντέρου είναι λιγότερο συχνοί (περίπου 5%) και συμβαίνουν όταν γονιδιακές μεταλλάξεις, κληρονομούνται σε μια οικογένεια από τη μία γενιά στην επόμενη. Συχνά, η αιτία του καρκίνου του παχέος εντέρου δεν είναι γνωστή. Ωστόσο, οι ακόλουθοι παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ενός ατόμου να αναπτύξει καρκίνο του παχέος εντέρου:

Ηλικία.

Ο κίνδυνος καρκίνου του παχέος εντέρου αυξάνεται καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να εμφανιστεί σε νεαρούς ενήλικες και εφήβους, αλλά η πλειονότητα των καρκίνων του παχέος εντέρου εμφανίζεται σε άτομα άνω των 50 ετών. Για τον καρκίνο του παχέος εντέρου ο μέσος όρος ηλικίας κατά τη στιγμή της διάγνωσης για τους άνδρες είναι 68 και για τις γυναίκες είναι 72 και 63 ετών για άνδρες και γυναίκες.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ενώ ο καρκίνος του παχέος εντέρου εξακολουθεί να διαγιγνώσκεται πιο συχνά στους μεγαλύτερους ενήλικες, το ποσοστό επίπτωσης του καρκίνου του παχέος εντέρου μειώθηκε κατά περίπου 5% ετησίως σε ενήλικες ηλικίας 65 ετών και άνω και μειώθηκε κατά 1,4% ετησίως σε ενήλικες ηλικίας 50 έως 64 ετών, με βάση τα τελευταία στατιστικά στοιχεία. Εν τω μεταξύ, η συχνότητα εμφάνισης αυξήθηκε κατά περίπου 2% ετησίως σε ενήλικες κάτω των 50 ετών. Η αύξηση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον αυξανόμενο αριθμό καρκίνων του ορθού. Περίπου το 11% όλων των περιπτώσεων καρκίνου του παχέος εντέρου αφορά σε άτομα κάτω των 50 ετών.

Φύλο.

Οι άνδρες έχουν ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου από ό, τι οι γυναίκες.

Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου.

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να κληρονομηθεί στην οικογένεια εάν οι συγγενείς πρώτου βαθμού (γονείς, αδελφοί, αδελφές, παιδιά) ή άλλα μέλη της οικογένειας (παππούδες, θείοι, ανήψια, εγγόνια, ξαδέλφια) είχαν καρκίνο του παχέος εντέρου. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν τα μέλη της οικογένειας διαγιγνώσκονται με καρκίνο του παχέος εντέρου πριν από την ηλικία των 60 ετών. Εάν ένα άτομο έχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου, ο κίνδυνος ανάπτυξης της νόσου είναι σχεδόν διπλάσιος για αυτό το άτομο. Ο κίνδυνος αυξάνεται περαιτέρω εάν άλλοι στενοί συγγενείς έχουν επίσης αναπτύξει καρκίνο του παχέος εντέρου ή αν κάποιος πρώτου βαθμού συγγενής είχε διαγνωστεί σε νεαρή ηλικία.

Είναι σημαντικό να μιλήσετε στα μέλη της οικογένειάς σας σχετικά με το ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου, εφόσον υπάρχει. Αν νομίζετε ότι μπορεί να έχετε ένα οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου, μιλήστε πρώτα με έναν γενετικό σύμβουλο πριν κάνετε γενετικές (μοριακές) εξετάσεις. Μόνο οι γενετικές εξετάσεις μπορούν να καθορίσουν αν έχετε γενετική μετάλλαξη και οι γενετικοί σύμβουλοι εκπαιδεύονται για να εξηγήσουν τους κινδύνους και τα οφέλη των γενετικών εξετάσεων.

Σπάνιες κληρονομικές καταστάσεις.

Τα μέλη των οικογενειών με ορισμένες ασυνήθιστες κληρονομικές καταστάσεις έχουν επίσης σημαντικά αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου, καθώς και άλλων μορφών καρκίνου. Αυτές οι καταστάσεις περιλαμβάνουν:

Ιδιοπαθής Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (IBD).

Τα άτομα με IBD, όπως η ελκώδης κολίτιδα ή η νόσος του Crohn, εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου. Το IBD δεν είναι το ίδιο με το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS). Το IBS δεν αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου.

Αδενωματώδεις πολύποδες (αδενώματα).

Οι πολύποδες δεν είναι καρκίνος, αλλά ορισμένοι τύποι πολυπόδων που ονομάζονται αδενώματα μπορούν να εξελιχθούν σε ορθοκολικό καρκίνο με την πάροδο του χρόνου. Οι πολύποδες μπορούν να αφαιρεθούν χρησιμοποιώντας ένα εργαλείο κατά τη διάρκεια μιας κολονοσκόπησης, μια δοκιμασία στην οποία ο γαστρεντερολόγος εξετάζει το κόλον με τη χρήση ενός φωτισμένου σωλήνα. Τα άτομα που έπασχαν από αδενώματα έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης επιπλέον πολυπόδων και καρκίνου του παχέος εντέρου και θα πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά.

Προσωπικό ιστορικό ορισμένων τύπων καρκίνου.

Άτομα με προσωπικό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου και γυναίκες που έχουν καρκίνο ωοθηκών ή καρκίνο της μήτρας είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν καρκίνο του παχέος εντέρου.

Φυλή.

Οι έγχρωμοι άνθρωποι έχουν τα υψηλότερα ποσοστά σποραδικού ή μη κληρονομικού καρκίνου του παχέος εντέρου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι επίσης η κύρια αιτία θανάτου που σχετίζεται με τον καρκίνο μεταξύ των έγχρωμων ανθρώπων.

Φυσική αδράνεια και παχυσαρκία.

Οι άνθρωποι που δεν ασκούν τακτική άσκηση και οι άνθρωποι που είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι μπορεί να έχουν αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου.

Διατροφή.

Η τρέχουσα έρευνα συνδέει σταθερά την κατανάλωση περισσότερου κόκκινου κρέατος και επεξεργασμένου κρέατος με υψηλότερο κίνδυνο της ασθένειας.

Κάπνισμα.

Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι οι καπνιστές είναι πιο πιθανό να πεθάνουν από τον καρκίνο του παχέος εντέρου από τους μη καπνιστές.

Για τους περισσότερους τύπους καρκίνου, η βιοψία είναι ο μόνος σίγουρος τρόπος για τον γιατρό να γνωρίζει αν μια περιοχή του σώματος έχει καρκίνο. Σε μια βιοψία, ο ιατρός παίρνει ένα μικρό δείγμα ιστού για ιστολογική εξέταση σε ένα παθολογοανατομικό εργαστήριο.

Αυτή η λίστα περιγράφει επιλογές διάγνωσης αυτού του τύπου καρκίνου. Δεν χρησιμοποιούνται όλες οι δοκιμές που αναφέρονται παρακάτω για κάθε άτομο. Ο γιατρός σας θα εξετάσει τους παρακάτω παράγοντες κατά την επιλογή ενός διαγνωστικού τεστ:

Τον τύπο του καρκίνου που υποπτεύεται

Τα συμπτώματά σας

Την ηλικία και γενική κατάσταση της υγείας σας

Τα αποτελέσματα προηγούμενων ιατρικών εξετάσεων

Κολονοσκόπηση. H κολονοσκόπηση επιτρέπει στον γαστρεντερολόγο να κοιτάξει μέσα σε ολόκληρο το ορθό και το παχύ έντερο. Αν φανεί μια ύποπτη βλάβη τότε ο γιατρός λαμβάνει ένα δείγμα ιστού, μια διαδικασία που ονομάζεται βιοψία.

Βιοψία. Μια βιοψία είναι η αφαίρεση μικρής ποσότητας ιστού για ιστολογική εξέταση στο μικροσκόπιο. Άλλες δοκιμές μπορούν να υποδηλώνουν ότι υπάρχει καρκίνος, αλλά μόνο μια βιοψία μπορεί να κάνει μια σαφή διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου. Ο παθολογοανατόμος είναι ο γιατρός που ειδικεύεται στην ερμηνεία των εργαστηριακών εξετάσεων και στην αξιολόγηση των κυττάρων, των ιστών και των οργάνων για τη διάγνωση ασθενειών (ιστολογική εξέταση). Μια βιοψία μπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια μιας κολονοσκόπησης, ή μπορεί να γίνει σε οποιονδήποτε ιστό που αφαιρείται κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης.

Μοριακή εξέταση του όγκου. Ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει τη διεξαγωγή εργαστηριακών μοριακών εξετάσεων σε ένα δείγμα όγκου για τον εντοπισμό συγκεκριμένων γονιδίων, πρωτεϊνών και άλλων παραγόντων μοναδικών για τον όγκο. Τα αποτελέσματα αυτών των εξετάσεων μπορούν να βοηθήσουν τον γιατρό σας να καθορίσει τις επιλογές θεραπείας σας.

Όλοι οι καρκίνοι του παχέος εντέρου θα πρέπει να εξετάζονται για προβλήματα σε πρωτεΐνες αποκατάστασης αναντιστοιχιών, που ονομάζονται ελάττωμα επισκευής αναντιστοιχίας (a mismatch repair defect) (dMMR). Ο σκοπός αυτής της δοκιμής είναι διττός. Πρώτον, αυτή η δοκιμή είναι ένας τρόπος αναζήτησης του συνδρόμου Lynch (βλ. Παράγοντες Κινδύνου). Δεύτερον, τα αποτελέσματα θα χρησιμοποιηθούν για να προσδιοριστεί εάν η ανοσοθεραπεία θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη σε ασθενείς με μεταστατική νόσο. Αυτός ο έλεγχος μπορεί είτε να γίνει χρησιμοποιώντας ειδικές ανοσοϊστοχημικές χρώσεις στον ιστό της βιοψίας ή χειρουργικής επέμβασης είτε με αναλύσεις που αναζητούν μεταλλαγές που ονομάζεται μικροδορυφορική αστάθεια (MSI).

Επιπλέον διαγνωστικές εξετάσεις:

Το εργαλείο που οι γιατροί χρησιμοποιούν για την σταδιοποίηση του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι το σύστημα TNM. Οι γιατροί χρησιμοποιούν τα αποτελέσματα από την ιστολογική εξέταση (pTNM) και τις απεικονιστικές εξετάσεις (Αξονική, Μαγνητική τομογραφία κτλ.) για να απαντήσουν στα ερωτήματα:

Όγκος (Τ-tumor): Πόσο μεγάλος είναι ο πρωτοπαθής όγκος; Που βρίσκεται?

Λεμφαδένας (N-node): Έχει κάνει μετάσταση ο όγκος στους λεμφαδένες; Αν ναι, πού και σε πόσους λεμφαδένες;

Μετάσταση (M-metastasis): Έχει κάνει μετάσταση ο καρκίνος σε άλλα μέρη του σώματος; Εάν ναι, πού και σε πόση έκταση;

Τα αποτελέσματα συνδυάζονται για να προσδιοριστεί το στάδιο του καρκίνου για κάθε άτομο.

Ακολουθούν περισσότερες λεπτομέρειες για κάθε τμήμα του συστήματος TNM για τον καρκίνο του παχέος εντέρου:

Ο όγκος (Τ)

Χρησιμοποιώντας το σύστημα TNM, το “Τ” συν ένα γράμμα ή ένας αριθμός (0 έως 4) χρησιμοποιείται για να περιγράψει πόσο βαθιά ο όγκος έχει αναπτυχθεί στο τοίχωμα του εντέρου. Το στάδιο μπορεί επίσης να χωριστεί σε μικρότερες ομάδες που βοηθούν στην περιγραφή του όγκου με περισσότερες λεπτομέρειες. Ειδικές πληροφορίες για τον όγκο παρατίθενται παρακάτω.

TX: Ο πρωτοπαθής όγκος δεν μπορεί να αξιολογηθεί.

T0: (T συν μηδέν): Δεν υπάρχουν ενδείξεις καρκίνου στο παχύ έντερο ή στο ορθό.

Tis: Αναφέρεται στο καρκίνωμα in situ (ονομάζεται επίσης in situ καρκίνος). Τα καρκινικά κύτταρα εντοπίζονται μόνο στο επιθήλιο ή στο χόριο του βλεννογόνου, τα οποία είναι τα ανώτερα στρώματα που φέρει το εσωτερικό τοίχωμα του παχέος εντέρου ή του ορθού.

Τ1: Ο όγκος έχει αναπτυχθεί στον υποβλεννογόνιο χιτώνα, που είναι το στρώμα ιστού κάτω από τον βλεννογόνο του παχέος εντέρου.

Τ2: Ο όγκος έχει αναπτυχθεί στον μυικό χιτώνα, ένα βαθύτερο, παχύ στρώμα μυών του τοιχώματος του εντέρου.

T3: Ο όγκος έχει μεγαλώσει και εξαπλωθεί μέσα στον μυικό και τον ορογόνα χιτώνα. Ο ορογόνος χιτώνας είναι ένα λεπτό στρώμα συνδετικού ιστού και αποτελεί το εξωτερικό επικαλυπτικό τμήμα του παχέος εντέρου.

T4a: Ο όγκος έχει αναπτυχθεί στην επιφάνεια του σπλαχνικού περιτοναίου, που σημαίνει ότι έχει αναπτυχθεί και διηθήσει όλα τα στρώματα του παχέος εντέρου.

T4b: Ο όγκος έχει διηθήσει άλλα όργανα ή δομές.

Λεμφαδένες (N)

Το “Ν” στο σύστημα TNM σημαίνει λεμφαδένες. Οι λεμφαδένες είναι μικροσκοπικά όργανα σχήματος φασολιού που βρίσκονται σε όλο το σώμα. Οι λεμφαδένες βοηθούν το σώμα να καταπολεμά τις λοιμώξεις ως μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι λεμφαδένες κοντά στο κόλον και το ορθό ονομάζονται περιφερειακοί λεμφαδένες. Όλοι οι άλλοι είναι απομακρυσμένοι λεμφαδένες που βρίσκονται σε άλλα μέρη του σώματος.

NX: Οι περιφερειακοί λεμφαδένες δεν μπορούν να αξιολογηθούν.

Ν0 (N συν μηδέν): Δεν υπάρχει εξάπλωση στους περιφερειακούς λεμφαδένες.

N1a: Υπάρχουν καρκινικά κύτταρα που βρίσκονται σε 1 περιφερειακό λεμφαδένα.

N1b: Υπάρχουν καρκινικά κύτταρα που βρίσκονται σε 2 ή 3 περιφερειακούς λεμφαδένες.

N1c: Υπάρχουν οζίδια που αποτελούνται από καρκινικά κύτταρα που βρίσκονται στις δομές κοντά στο κόλον που δεν φαίνεται να είναι λεμφαδένες.

N2a: Υπάρχουν καρκινικά κύτταρα που βρίσκονται σε 4 έως 6 περιφερειακούς λεμφαδένες.

N2b: Υπάρχουν καρκινικά κύτταρα που βρίσκονται σε 7 ή περισσότερους περιφερειακούς λεμφαδένες.

Μεταστάσεις (Μ)

Το “M” στο σύστημα TNM περιγράφει τον καρκίνο που έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος, όπως το ήπαρ ή τους πνεύμονες. Αυτό ονομάζεται απομακρυσμένη μετάσταση.

M0 (M συν μηδέν): Η ασθένεια δεν έχει εξαπλωθεί σε μακρινό τμήμα του σώματος.

M1a: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε ένα άλλο μέρος του σώματος πέρα ​​από το παχύ έντερο ή το ορθό.

M1b: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε περισσότερο από 1 μέρη του σώματος εκτός από το παχύ έντερο ή το ορθό.

M1c: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στην περιτοναϊκή επιφάνεια.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα συμπτώματα του καρκίνου του παχέος εντέρου που παρατίθενται σε αυτό το τμήμα είναι τα ίδια με εκείνα των εξαιρετικά κοινών παθήσεων που δεν είναι καρκίνοι, όπως αιμορροΐδες και σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS). Η έγκαιρη ανίχνευση της νόσου, καθιστά πιθανότερη την επιτυχή αντιμετώπιση. Ωστόσο, πολλά άτομα με καρκίνο του παχέος εντέρου δεν έχουν συμπτώματα μέχρι να προχωρήσει η ασθένεια, οπότε οι άνθρωποι πρέπει να εξετάζονται τακτικά.

Τα άτομα με καρκίνο του παχέος εντέρου μπορεί να παρουσιάσουν τα ακόλουθα συμπτώματα. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, είναι επίσης πιθανό ότι αυτές οι αλλαγές μπορεί να προκληθούν από μια παθολογική κατάσταση που δεν είναι καρκίνος, ειδικά για τα γενικά συμπτώματα της κοιλιακής δυσφορίας, φούσκωμα και ακανόνιστες κινήσεις του εντέρου.

Διάρροια, δυσκοιλιότητα ή αίσθημα ότι το έντερο δεν αδειάζει εντελώς

Ζωηρό κόκκινο ή πολύ σκουρόχρωμο αίμα στα κόπρανα

Κόπρανα που φαίνονται στενότερα ή λεπτότερα από το κανονικό

Δυσκοιλιότητα, συμπεριλαμβανομένων συχνών πόνων απο αέρια, φούσκωμα, αίσθημα πληρότητας

Ανεξήγητη Απώλεια βάρους

Συνεχής κόπωση ή κακουχία

Ανεξήγητη αναιμία με έλλειψη σιδήρου

Συζητήστε με το γιατρό σας εάν κάποιο από αυτά τα συμπτώματα διαρκέσει αρκετές εβδομάδες ή γίνεται σοβαρότερο. Αν ανησυχείτε για οποιεσδήποτε αλλαγές βιώνετε, παρακαλούμε να μιλήσετε με το γιατρό σας και να ζητήσετε να προγραμματίσετε μια κολονοσκόπηση.