Ο προστάτης είναι ένας αδένας μεγέθους καρυδιού που βρίσκεται πίσω από τη βάση του πέους ενός άνδρα, μπροστά από το ορθό και κάτω από την ουροδόχο κύστη. Περιβάλλει την ουρήθρα, το σωληνοειδές κανάλι που μεταφέρει ούρα και σπέρμα μέσω του πέους. Η κύρια λειτουργία του προστάτη είναι να παράγει το σπερματικό υγρό, το υγρό στο σπέρμα που προστατεύει, στηρίζει και βοηθά στη μεταφορά σπέρματος.

Καθώς οι άνδρες μεγαλώνουν, ο προστάτης συνεχίζει να μεγαλώνει με την πάροδο του χρόνου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια κατάσταση που ονομάζεται καλοήθης υπερτροφία του προστάτη (BPH). Η ΒΡΗ είναι μια κοινή πάθηση που σχετίζεται με την ηλικία και μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα παρόμοια με εκείνα του καρκίνου του προστάτη. Η ΒΡΗ δεν έχει συσχετιστεί με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη.

Για τον καρκίνο του προστάτη
Ο καρκίνος αρχίζει όταν τα υγιή κύτταρα του προστάτη εξέρχονται από τον έλεγχο, πολλαπλασιάζονται, σχηματίζοντας έναν όγκο. Ένας όγκος μπορεί να είναι καρκινικός ή καλοήθης. Ένας καρκινικός όγκος είναι κακοήθης, που σημαίνει ότι μπορεί να αναπτυχθεί και να εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος (μετάσταση). Ένας καλοήθης όγκος σημαίνει ότι ο όγκος μπορεί να αναπτυχθεί αλλά δεν θα εξαπλωθεί.

Ο καρκίνος του προστάτη είναι κάπως ασυνήθιστος σε σύγκριση με άλλους τύπους καρκίνου. Αυτό συμβαίνει επειδή ορισμένοι καρκίνοι του προστάτη δεν εξαπλώνονται γρήγορα σε άλλα μέρη του σώματος. Κάποιοι καρκίνοι του προστάτη αναπτύσσονται πολύ αργά και δεν μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα ή προβλήματα για χρόνια. Ακόμη και όταν ο καρκίνος του προστάτη έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος, μπορεί συχνά να αντιμετωπιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, επιτρέποντας στους άνδρες ακόμη και με προχωρημένο καρκίνο του προστάτη να ζουν με καλή υγεία και ποιότητα ζωής για πολλά χρόνια. Ωστόσο, εάν ο καρκίνος δεν μπορεί να ελεγχθεί καλά με τις υπάρχουσες θεραπείες, μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως πόνο και κόπωση και μερικές φορές μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο. Ένα σημαντικό μέρος της αντιμετώπισης του καρκίνου του προστάτη είναι η στενή παρακολούθησή του, για να καθοριστεί εάν αυξάνεται αργά ή γρήγορα. Με βάση το ρυθμό ανάπτυξης, ο γιατρός σας μπορεί να αποφασίσει τις καλύτερες διαθέσιμες επιλογές θεραπείας.

Σχετικά με το ειδικό για τον προστατικό αντιγόνο (PSA)
Το συγκεκριμένο αντιγόνο του προστάτη (PSA) είναι μια πρωτεΐνη που παράγεται από τα κύτταρα των αδενίων του προστάτη και απελευθερώνεται στην κυκλοφορία του αίματος. Τα επίπεδα PSA μετρώνται χρησιμοποιώντας μια εξέταση αίματος. Παρόλο που δεν υπάρχει “κανονικό PSA” για οποιοδήποτε άτομο σε οποιαδήποτε ηλικία, μπορεί να βρεθεί ένα υψηλότερο από το φυσιολογικό επίπεδο PSA σε άνδρες με καρκίνο του προστάτη. Άλλες μη καρκινικές καταστάσεις προστάτη, όπως η ΒΡΗ (βλέπε παραπάνω) ή η προστατίτιδα, μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε αυξημένο επίπεδο PSA. Η προστατίτιδα είναι η φλεγμονή του προστάτη. Επιπλέον, ορισμένες δραστηριότητες όπως η εκσπερμάτιση μπορούν προσωρινά να αυξήσουν τα επίπεδα PSA. Αυτό πρέπει να αποφευχθεί πριν από μια δοκιμή PSA για να αποφευχθούν ψευδώς αυξημένες εξετάσεις.

Ο πιο συνηθισμένος ιστολογικός τύπος καρκίνου του προστάτη ονομάζεται αδενοκαρκίνωμα. Άλλοι, λιγότερο συνήθεις ιστολογικοί τύποι περιλαμβάνουν τον νευροενδοκρινικό καρκίνο προστάτη και τον καρκίνο προστάτη από μικρά κύτταρα. Αυτές οι σπάνιες παραλλαγές τείνουν να είναι πιο επιθετικές, να παράγουν πολύ λιγότερο PSA και να εξαπλώνονται νωρίτερα έξω από τον προστάτη.

Για τους περισσότερους τύπους καρκίνου, η βιοψία είναι ο μόνος σίγουρος τρόπος για τον γιατρό να γνωρίζει αν μια περιοχή του σώματος έχει καρκίνο. Σε μια βιοψία, ο ιατρός παίρνει ένα μικρό δείγμα ιστού για ιστολογική εξέταση σε ένα παθολογοανατομικό εργαστήριο.

Αυτή η λίστα περιγράφει επιλογές διάγνωσης αυτού του τύπου καρκίνου. Δεν χρησιμοποιούνται όλες οι δοκιμές που αναφέρονται παρακάτω για κάθε άτομο. Ο γιατρός σας θα εξετάσει τους παρακάτω παράγοντες κατά την επιλογή ενός διαγνωστικού τεστ:

Τον τύπο του καρκίνου που υποπτεύεται

Τα συμπτώματά σας

Την ηλικία και γενική κατάσταση της υγείας σας

Τα αποτελέσματα προηγούμενων ιατρικών εξετάσεων

Προκαταρκτικές εξετάσεις

Δοκιμή PSA. Όπως περιγράφεται στην ενότητα Γενικά, το PSA είναι ένας τύπος πρωτεΐνης που απελευθερώνεται από τον προστάτη και βρίσκεται σε υψηλότερα επίπεδα στο αίμα του ανθρώπου. Τα επίπεδα μπορεί να αυξηθούν όταν υπάρχει μη φυσιολογική δραστηριότητα στον προστάτη, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του προστάτη, της ΒΡΗ ή της φλεγμονής του προστάτη (προστατίτιδα). Ο γιατρός μπορεί να εξετάσει τα χαρακτηριστικά της τιμής του PSA, όπως το απόλυτο επίπεδο, την αλλαγή με την πάροδο του χρόνου και το επίπεδο σε σχέση με το μέγεθος του προστάτη, για να αποφασίσει εάν απαιτείται βιοψία.

“Ελεύθερο” PSA (Free PSA). Υπάρχει ένας τύπος δοκιμής PSA που επιτρέπει στον γιατρό να μετρήσει ένα συγκεκριμένο συστατικό, που ονομάζεται “ελεύθερο” PSA. Το ελεύθερο PSA βρίσκεται στην κυκλοφορία του αίματος και δεν δεσμεύεται με πρωτεΐνες. Μια τυπική δοκιμή PSA μετρά το συνολικό PSA, το οποίο περιλαμβάνει το PSA που είναι δεσμευμένο αλλά και το PSA που δεν δεσμεύεται με πρωτεΐνες. Με το “ελεύθερο” PSA μετράμε την αναλογία του ελεύθερου PSA στο συνολικό PSA. Η γνώση αυτού του λόγου μπορεί μερικές φορές να βοηθήσει να δούμε εάν ένα αυξημένο επίπεδο PSA προκαλείται από κακοήθη κατάσταση όπως ο καρκίνος του προστάτη.

Δακτυλική εξέταση (DRE). Ο Ουρολόγος χρησιμοποιεί την DRE για να βρει ασυνήθιστα τμήματα του προστάτη με την αίσθηση της περιοχής χρησιμοποιώντας ένα δάχτυλο. Δεν είναι πολύ ακριβής και ως εκ τούτου, η DRE συνήθως δεν ανιχνεύει πρόωρα τον καρκίνο του προστάτη.

Βιοψία

Βιοψία είναι η αφαίρεση μικρής ποσότητας ιστού για εξέταση υπό το μικροσκόπιο (ιστολογική εξέταση). Μόνο μια βιοψία μπορεί να κάνει μια σαφή διάγνωση. Για να παρθεί ένα δείγμα ιστού, ο χειρουργός χρησιμοποιεί συχνότερα την τεχνική TRUS και ένα εργαλείο βιοψίας για να πάρει πολύ μικρά κομμάτια ιστού προστάτη. Τα δείγματα βιοψίας θα ληφθούν από διάφορες περιοχές του προστάτη. Αυτό γίνεται για να διασφαλιστεί ότι λαμβάνεται αντιπροσωπευτικά καλό δείγμα για εξέταση.

Ο παθολογοανατόμος αναλύει έπειτα το δείγμα στο μικροσκόπιο. Ο παθολογοανατόμος (και κυτταρολόγος) είναι ο γιατρός που ειδικεύεται στην ερμηνεία των εργαστηριακών εξετάσεων και στην αξιολόγηση των κυττάρων, των ιστών και των οργάνων για τη διάγνωση ασθενειών (ιστολογική και κυτταρολογική εξέταση).

MRI βιοψία σύντηξης. Μία βιοψία σύντηξης MRI συνδυάζει την μαγνητική τομογραφία με την τεχνική TRUS. Ο ασθενής λαμβάνει πρώτα μια MRI σάρωση για τον εντοπισμό ύποπτων περιοχών του προστάτη που απαιτούν περαιτέρω αξιολόγηση. Κατόπιν διενεργείται υπερηχογράφημα του προστάτη. Το λογισμικό υπολογιστή συνδυάζει αυτές τις εικόνες για να παράγει μια τρισδιάστατη εικόνα που βοηθά στο να γίνει στόχευση της ακριβούς περιοχής από την οποία θα εκτελεστεί η βιοψία. Αν και δεν μπορεί να εξαλείψει την ανάγκη για επαναλαμβανόμενες βιοψίες, μια βιοψία σύντηξης MRI μπορεί να εντοπίσει καλύτερα περιοχές που είναι πιο πιθανό να είναι καρκινικές από άλλες μεθόδους.

Στην ιστολογική εξέταση, ο καρκίνος του προστάτη λαμβάνει  ένα βαθμό που ονομάζεται βαθμολογία Gleason. Αυτός ο βαθμός βασίζεται στο πόσο ο καρκίνος μοιάζει με υγιή ιστό όταν ο παθολογοανατόμος τον εξετάζει στο μικροσκόπιο. Οι λιγότερο επιθετικοί όγκοι γενικά μοιάζουν περισσότερο με τους υγιείς ιστούς. Οι όγκοι που είναι πιο επιθετικοί είναι πιθανό να αναπτυχθούν και να εξαπλωθούν σε άλλα μέρη του σώματος και μοιάζουν λιγότερο με τους υγιείς ιστούς.

Το σύστημα βαθμολόγησης Gleason είναι το πιο συνηθισμένο σύστημα βαθμολόγησης του καρκίνου του προστάτη. Ο παθολογοανατόμος εξετάζει και αξιολογεί τον τρόπο που τα καρκινικά κύτταρα είναι διευθετημένα στον προστάτη και αποδίδει ένα σκορ σε κλίμακα 3 έως 5 από 2 διαφορετικές θέσεις. Τα καρκινικά κύτταρα που μοιάζουν με υγιή κύτταρα λαμβάνουν χαμηλή βαθμολογία. Τα καρκινικά κύτταρα που μοιάζουν λιγότερο με υγιή κύτταρα ή φαίνονται πιο επιθετικά λαμβάνουν υψηλότερη βαθμολογία. Ο παθολογοανατόμος δίνει στη συνέχεια σε κάθε περιοχή μια βαθμολογία από 3 έως 5. Τα αποτελέσματα προστίθενται μαζί για να προκύψει ένα συνολικό σκορ μεταξύ 6 και 10.

Η χαμηλότερη βαθμολογία Gleason είναι 6, που είναι καρκίνος χαμηλού βαθμού. Μια βαθμολόγηση Gleason  7 είναι ένας μεσαίου βαθμού καρκίνος και ένα ποσοστό 8, 9 ή 10 είναι καρκίνος υψηλού βαθμού κακοήθειας. Ένας καρκίνος χαμηλού βαθμού αναπτύσσεται πιο αργά και είναι λιγότερο πιθανό να εξαπλωθεί από έναν καρκίνο υψηλού βαθμού.

Gleason X: Δεν μπορεί να καθοριστεί η βαθμολογία του Gleason.

Gleason 6: Τα κύτταρα είναι καλά διαφοροποιημένα, που σημαίνει ότι μοιάζουν με υγιή κύτταρα.

Gleason 7: Τα κύτταρα είναι μέτρια διαφοροποιημένα, που σημαίνει ότι μοιάζουν κάπως παρόμοια με τα υγιή κύτταρα.

Gleason 8, 9 ή 10: Τα κύτταρα είναι ελάχιστα διαφοροποιημένα ή αδιαφοροποίητα, πράγμα που σημαίνει ότι μοιάζουν πολύ διαφορετικά από τα υγιή κύτταρα.

Τα αποτελέσματα του Gleason συχνά ομαδοποιούνται σε απλοποιημένες ομάδες βαθμών:

Ομάδα βαθμού 1 = Gleason 6

Ομάδα βαθμού 2 = Gleason 3 + 4 = 7

Ομάδα βαθμού 3 = Gleason 4 + 3 = 7

Ομάδα Gleason 4 = Gleason 8

Ομάδα Gleason 5 = Gleason 9 ή 10

Οι ακόλουθοι παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο του άνδρα να αναπτύξει καρκίνο του προστάτη:

Ηλικία

Ο κίνδυνος καρκίνου του προστάτη αυξάνεται με την ηλικία, ειδικά μετά την ηλικία των 50 ετών. Περισσότερο από το 80% των καρκίνων του προστάτη διαγιγνώσκεται σε άνδρες ηλικίας 65 ετών και άνω.

Φυλή/εθνότητα

Οι έγχρωμοι άνδρες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη από τους λευκούς άνδρες. Είναι επίσης πιο πιθανό να αναπτύξουν καρκίνο του προστάτη σε μικρότερη ηλικία και να έχουν πιο επιθετικούς όγκους που αναπτύσσονται γρήγορα. Οι ακριβείς λόγοι για αυτές τις διαφορές δεν είναι γνωστοί και μπορεί να περιλαμβάνουν γενετικούς, κοινωνικοοικονομικούς ή άλλους παράγοντες. Οι ισπανόφωνοι άνδρες έχουν μικρότερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του προστάτη και να πεθάνουν από τη νόσο από τους μη ισπανόφωνους λευκούς άνδρες.

Οικογενειακό ιστορικό

Ο καρκίνος του προστάτη που έχει εμφανιστεί σε περισσότερα του ενός μέλη σε μια οικογένεια, ονομάζεται οικογενειακός καρκίνος του προστάτη και εμφανίζεται σε ποσοστό 20% περίπου. Αυτός ο τύπος καρκίνου του προστάτη αναπτύσσεται εξαιτίας ενός συνδυασμού κοινών γονιδίων και κοινών παραγόντων του περιβάλλοντος ή του τρόπου ζωής.

Ο κληρονομικός καρκίνος του προστάτη, που σημαίνει ότι ο καρκίνος κληρονομείται από έναν συγγενή, είναι σπάνιος και αντιπροσωπεύει περίπου το 5% όλων των περιπτώσεων. Ο κληρονομικός καρκίνος του προστάτη συμβαίνει όταν οι μεταβολές στα γονίδια, ή οι μεταλλάξεις, μεταβιβάζονται μέσα σε μια οικογένεια από τη μία γενιά στην άλλη.

Ο κληρονομικός καρκίνος του προστάτη πρέπει να αποκλειστεί εάν το οικογενειακό ιστορικό ενός ατόμου περιλαμβάνει οποιοδήποτε από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

3 ή περισσότεροι συγγενείς πρώτου βαθμού με καρκίνο του προστάτη

Καρκίνος του προστάτη σε 3 γενιές στην ίδια πλευρά της οικογένειας

2 ή περισσότεροι στενοί συγγενείς, όπως ο πατέρας, ο αδελφός, ο γιος, ο παππούς, ο θείος ή ο ανιψιός, στην ίδια πλευρά της οικογένειας που διαγνώστηκε με καρκίνο του προστάτη πριν από την ηλικία των 55 ετών

Εάν ένας άνθρωπος έχει συγγενή πρώτου βαθμού – δηλαδή πατέρα, αδελφό ή γιο – με καρκίνο του προστάτη, ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη είναι 2 έως 3 φορές υψηλότερος από τον μέσο όρο. Αυτός ο κίνδυνος αυξάνεται ακόμη περισσότερο με τον αριθμό των συγγενών που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη.

Κληρονομικό σύνδρομο καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών (HBOC)

Το HBOC συνδέεται με μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και/ή BRCA2. Το BRCA αντιπροσωπεύει το “BReast Cancer.” Το HBOC συνδέεται συχνότερα με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών στις γυναίκες. Ωστόσο, οι άνδρες με HBOC έχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού και πιο επιθετική μορφή καρκίνου του προστάτη. Οι μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2 πιστεύεται ότι προκαλούν μόνο ένα μικρό ποσοστό οικογενών καρκίνων του προστάτη. Οι άνδρες που έχουν μεταλλάξεις BRCA1 ή BRCA2 θα πρέπει να εξεταστούν για τον αποκλεισμό καρκίνου του προστάτη σε μικρότερη ηλικία. Ο γενετικός έλεγχος μπορεί να είναι κατάλληλος μόνο για οικογένειες με καρκίνο του προστάτη που μπορεί επίσης να έχουν HBOC. (Ενημερωθείτε για την εξέταση σχετικά με τον κληρονομικό καρκίνο εδώ

Εάν ανησυχείτε για αυτό, βάσει του δικού σας οικογενειακού ιστορικού, μιλήστε με έναν γενετικό σύμβουλο ή γιατρό για περισσότερες πληροφορίες.

Άλλες γενετικές αλλαγές

Άλλα γονίδια που μπορεί να φέρουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη περιλαμβάνουν τα HPC1, HPC2, HPCX, CAPB, ΑΤΜ και FANCA. Ωστόσο, κανένα από αυτά δεν έχει δειχθεί άμεσα ότι προκαλεί καρκίνο του προστάτη ή αποτελεί συγκεκριμένο μεταλλαγμένο γονίδιο για αυτή την ασθένεια. Η έρευνα για τον εντοπισμό γονιδίων που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη βρίσκεται σε εξέλιξη και οι ερευνητές συνεχώς μαθαίνουν περισσότερα για το πώς οι ειδικές γενετικές αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του καρκίνου του προστάτη.

Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν διαθέσιμες γενετικές δοκιμασίες για να καθοριστεί η πιθανότητα ενός ανθρώπου να αναπτύξει καρκίνο του προστάτη.

Διατροφικές συνήθειες

Καμία μελέτη δεν έχει αποδείξει ότι η δίαιτα και η διατροφή μπορούν να προκαλέσουν άμεσα ή να αποτρέψουν την ανάπτυξη καρκίνου του προστάτη. Ωστόσο, πολλές μελέτες που εξετάζουν τους δεσμούς μεταξύ ορισμένων συμπεριφορών διατροφής και καρκίνου υποδεικνύουν ότι μπορεί να υπάρχει μια σύνδεση. Για παράδειγμα, η παχυσαρκία σχετίζεται με πολλούς καρκίνους, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του προστάτη και συνιστάται υγιεινή διατροφή για την αποφυγή της αύξησης του σωματικού βάρους

Συχνά, ο καρκίνος του προστάτη σε πρώιμο στάδιο δεν έχει συμπτώματα. Βρίσκεται συνήθως μέσω μιας δοκιμασίας PSA ή DRE (δακτυλική εξέταση) (βλέπε Γενικά και Διάγνωση). Εάν μια δοκιμασία PSA ή DRE υποδεικνύει ότι υπάρχει καρκίνος του προστάτη, απαιτείται περισσότερη παρακολούθηση και έλεγχος για τη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη. Όταν ο καρκίνος του προστάτη προκαλεί συμπτώματα, συνήθως διαγιγνώσκεται σε μεταγενέστερο στάδιο. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

Συχνουρία

Αδύνατη ή διακοπή της ροής των ούρων

Η ανάγκη για ούρηση συχνά τη νύχτα

Αίμα στα ούρα

Αίμα στο σπερματικό υγρό

Νέα εμφάνιση στυτικής δυσλειτουργίας

Πόνος ή κάψιμο κατά τη διάρκεια της ούρησης

Ταλαιπωρία ή πόνο καθώς κάθεστε, που προκαλείται από ένα διευρυμένο προστάτη

Μερικές φορές οι άνδρες με καρκίνο του προστάτη δεν έχουν καμία από αυτές τις αλλαγές. Άλλες μη καρκινικές παθήσεις του προστάτη, όπως η ΒΡΗ (βλέπε Γενικά) ή ένας διευρυμένος προστάτης, μπορούν να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα. Ή, η αιτία ενός συμπτώματος μπορεί να είναι μια διαφορετική ιατρική κατάσταση που δεν είναι καρκίνος. Τα συμπτώματα κατά την ούρηση (πόνος κτλ.) μπορεί επίσης να προκληθούν από μια λοίμωξη της ουροδόχου κύστης ή άλλες καταστάσεις.

Εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί έξω από τον αδένα του προστάτη (μετάσταση), ένας άνδρας μπορεί να εμφανίσει:

Πόνο στην πλάτη, γοφούς, μηρούς, ώμους ή σε άλλα οστά

Οίδημα στα πόδια

Ανεξήγητη απώλεια βάρους

Κούραση

Αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου