Ο όρος “καρκίνος των ωοθηκών” χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει τους καρκίνους που αρχίζουν στα κύτταρα της ωοθήκης, της σάλπιγγας ή του περιτοναίου.  Αυτοί οι καρκίνοι είναι στενά συνδεδεμένοι και αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο. Όταν χρησιμοποιείται ο όρος “καρκίνος των ωοθηκών”, περιλαμβάνει τόσο τον καρκίνο της σάλπιγγας όσο και τον περιτοναϊκό καρκίνο, επειδή μπορεί να είναι ασαφές το σημείο εκκίνησης του καρκίνου.

Αυτοί οι τύποι καρκίνου αρχίζουν όταν τα υγιή κύτταρα σε αυτές τις περιοχές αλλάζουν και εξέρχονται από τον έλεγχο, σχηματίζοντας μία μάζα που ονομάζεται όγκος. Ένας όγκος μπορεί να είναι καρκινικός ή καλοήθης. Ένας καρκινικός όγκος είναι κακοήθης, που σημαίνει ότι μπορεί να αναπτυχθεί και να εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος (μετάσταση). Ένας καλοήθης όγκος σημαίνει ότι ο όγκος μπορεί να αναπτυχθεί αλλά δεν θα εξαπλωθεί.

Μια κύστη ωοθηκών σχηματίζεται στην επιφάνεια των ωοθηκών και μπορεί να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια του κανονικού εμμηνορροϊκού κύκλου της γυναίκας και συνήθως απομακρύνεται χωρίς θεραπεία. Οι απλές κύστεις των ωοθηκών δεν είναι καρκινικές.

Μελέτες και έρευνες υποδεικνύουν ότι οι περισσότεροι καρκίνοι των ωοθηκών/σαλπίγγων είναι καρκίνοι υψηλού βαθμού κακοήθειας (HGSC) και στις περισσότερες περιπτώσεις ο καρκίνος αρχίζει στο απομακρυσμένο ή εξωτερικό άκρο των σαλπίγγων και στη συνέχεια εξαπλώνεται στην επιφάνεια των ωοθηκών και πέρα.

Επειδή οι επιφάνειες των ωοθηκών, η επένδυση των σαλπίγγων και τα καλύπτοντα κύτταρα του περιτοναίου αποτελούνται από τους ίδιους τύπους κυττάρων, οι περισσότεροι από αυτούε τους καρκίνους μοιάζουν στο μικροσκόπιο. Ο περιτοναϊκός καρκίνος μπορεί να αναπτυχθεί ακόμα και μετά την απομάκρυνση των ωοθηκών και των σαλπίγγων. Όπως και με τον καρκίνο των ωοθηκών, ορισμένοι περιτοναϊκοί καρκίνοι μπορεί να ξεκινήσουν από τον σαλπίγγα και να εξαπλωθούν από το άκρο των σαλπίγγων στην περιτοναϊκή κοιλότητα.

Τύποι καρκίνου των ωοθηκών και των σαλπίγγων

Επιθηλιακό καρκίνωμα.

Το επιθηλιακό καρκίνωμα αποτελεί το 85% έως 90% των καρκίνων των ωοθηκών/ σαλπίγγων. Οι κύριοι τύποι επιθηλιακών όγκων περιλαμβάνουν το ορώδες καρκίνωμα, ενδομητριοειδές καρκίνωμα, διαυγοκυταρικό καρκίνωμα, βλεννώδες καρκίνωμα, μικτούς όγκους και μερικές σπάνιες κακοήθειες, συμπεριλαμβανομένων των καρκίνων Brenner και καρκίνων από μεταβατικά κύτταρα.

Υπάρχουν διαφορές ως προς τον τρόπο συμπεριφοράς αυτών των καρκίνων και ποιες θεραπείες θα λειτουργήσουν καλύτερα.

Η συντριπτική πλειονότητα των επιθηλιακών καρκίνων είναι ορώδη καρκινώματα. Αυτοί οι καρκίνοι είναι συχνότερα υψηλού βαθμού κακοήθειας.

Κακοήθεις Όγκοι των γεννητικών κυττάρων.

Αυτός ο ασυνήθιστος τύπος καρκίνου των ωοθηκών αναπτύσσεται στα κύτταρα που παράγουν τα ωάρια των ωοθηκών. Οι κακοήθειες των γεννητικών κυττάρων εμφανίζονται συνήθως σε γυναίκες ηλικίας 10 έως 29 ετών.

Οι τύποι των όγκων των γεννητικών κυττάρων είναι το δυσγερμίνωμα, το ανώριμο τεράτωμα, οι όγκοι λεκιθικού ασκού και τα εμβρυικά καρκινώματα .

Κακοήθειες του στρώματος ωοθηκών.

Αυτή η σπάνια μορφή καρκίνου των ωοθηκών αναπτύσσεται στα κύτταρα του συνδετικού ιστού, στα κοκκιώδη κύτταρα και τα κύτταρα της θήκης (theca cells), τα οποία συγκρατούν τις ωοθήκες. Πάνω από το 90% αυτών των στρωματικών όγκων ονομάζονται κοκκιοκυτταρικοί όγκοι, τύπου ενηλίκων ή  τύπου παιδικής ηλικίας.

Ο καρκίνος των σαλπίγγων θεωρούνταν κάποτε σπάνιος, αλλά τώρα γνωρίζουμε ότι οι περισσότεροι καρκίνοι που είχαν προηγουμένως επισημανθεί ως «καρκίνος των ωοθηκών» αρχίζουν στην πραγματικότητα στη σάλπιγγα. Οι περισσότεροι καρκίνοι που εμφανίζονται στον σαλπιγγικό σωλήνα αρχίζουν στο εξωτερικό άκρο της σάλπιγγας. Σχεδόν όλοι αυτοί είναι ορώδεις καρκίνοι και οι περισσότεροι είναι υψηλού βαθμού κακοήθειας.

Οι ακόλουθοι παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών/σαλπίγγων.

Οικογενειακό ιστορικό.

Ένα ισχυρό οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού ή των ωοθηκών/σαλπίγγων, θέτει τις γυναίκες σε υψηλότερο κίνδυνο για καρκίνο των ωοθηκών/σαλπίγγων. Οι γιατροί πιστεύουν ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι πολλές από αυτές τις οικογένειες έχουν γενετικές μεταλλάξεις (αλλαγές στο γονίδιο) που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Αν ανησυχείτε ότι ο καρκίνος των ωοθηκών/σαλπίγγων μπορεί να έχει εμφανιστεί στην οικογένειά σας, είναι σημαντικό να έχετε ακριβές οικογενειακό ιστορικό, συμπεριλαμβανομένων των καρκίνων του μαστού στην οικογένεια. Με την κατανόηση του οικογενειακού σας ιστορικού, εσείς και ο γιατρός σας μπορείτε να λάβετε μέτρα για να μειώσετε τον κίνδυνο και να προωθήσετε την υγεία σας.

Γενετική.

Περίπου το 10% έως 15% των καρκίνων των ωοθηκών/σαλπίγγων εμφανίζονται επειδή μια γενετική μετάλλαξη ή αλλαγή έχει μεταδοθεί μέσα σε μια οικογένεια. Μια μετάλλαξη στο γονίδιο BRCA1 ή BRCA2 σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αυτών των καρκίνων. Μια γυναίκα με μέσο κίνδυνο έχει μόνο 1% έως 2% κίνδυνο για την ανάπτυξη καρκίνου των ωοθηκών/σαλπίγγων. Μια γυναίκα με μετάλλαξη BRCA1 έχει περίπου 40% κίνδυνο και μια γυναίκα με μετάλλαξη BRCA2 έχει περίπου 10% έως 20% κίνδυνο.

Ενώ είναι λιγότερο συχνό, οι καρκίνοι των ωοθηκών/σαλπίγγων που σχετίζονται με μεταλλάξεις στο γονίδιο BRCA μπορεί να εμφανιστούν και σε γυναίκες που δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού ή των ωοθηκών/σαλπίγγων. Περίπου το 40% των γυναικών με καρκίνο των ωοθηκών/σαλπίγγων που έχουν βρεθεί ότι έχουν μετάλλαξη BRCA δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό. Εξαιτίας αυτού, όλες οι γυναίκες με καρκίνο των ωοθηκών/σαλπίγγων, που είναι ηλικίας κάτω των 70 ετών θα πρέπει να ελέγχονται για μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2, ανεξάρτητα από το οικογενειακό τους ιστορικό.

Γενετικά σύνδρομα.

Υπάρχουν αρκετές άλλες γενετικές καταστάσεις που προκαλούν καρκίνο των ωοθηκών/σαλπίγγων. Μερικά από τα πιο κοινά περιλαμβάνουν:

Σύνδρομο Lynch. Το σύνδρομο Lynch, γνωστό επίσης και ως κληρονομικός μη-πολυποδιακός καρκίνος του παχέος εντέρου, αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών/σαλπίγγων και του καρκίνου της μήτρας, του παχέος εντέρου και πολλών άλλων μορφών καρκίνου.

Σύνδρομο Peutz-Jeghers (PJS). Το PJS προκαλείται από μια συγκεκριμένη γενετική μετάλλαξη. Το σύνδρομο συνδέεται με πολλούς πολύποδες στην πεπτική οδό -που γίνονται μη καρκινικοί όγκοι- και με την εμφάνιση χρωστικής ουσίας (σκούρες κηλίδες στο δέρμα) στο πρόσωπο και τα χέρια. Το σύνδρομο Peutz-Jeghers αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών/σαλπίγγων, του καρκίνου του μαστού, του καρκίνου του παχέος εντέρου και άλλων μορφών καρκίνου.

Σύνδρομο σπιλοειδούς βασικοκυτταρικού καρκινώματος  (NBCCS). Οι γυναίκες με NBCCS, που ονομάζεται επίσης σύνδρομο Gorlin, έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ινωμάτων. Τα ινώματα είναι καλοήθεις ινώδεις όγκοι των ωοθηκών. Υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος αυτά τα ιώματα να εξελιχθούν σε έναν τύπο καρκίνου των ωοθηκών που ονομάζεται ινοσάρκωμα.

Σύνδρομο Li-Fraumeni και αταξία-τηλαγγειεκτασία. Οι γυναίκες με σύνδρομο Li-Fraumeni ή αταξία-τηλαγγειεκτασία έχουν ελαφρώς αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών.

Μπορεί να υπάρχουν άλλα κληρονομικά σύνδρομα που συνδέονται με αυτούς τους τύπους καρκίνου και η έρευνα στον τομέα αυτό συνεχίζεται. Μόνο οι γενετικές εξετάσεις μπορούν να καθορίσουν αν μια γυναίκα έχει γενετική μετάλλαξη.

Ηλικία.

Ο κίνδυνος μιας γυναίκας να αναπτύξει καρκίνο των ωοθηκών/σάλπιγγας αυξάνεται με την ηλικία. Οι γυναίκες όλων των ηλικιών διατρέχουν τον κίνδυνο αυτών των καρκίνων, αλλά οι γυναίκες άνω των 50 ετών είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν τις κακοήθειες. Περίπου οι μισές γυναίκες που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο των ωοθηκών/σαλπίγγων είναι 63 ετών και άνω.

Βάρος.

Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες που ήταν παχύσαρκες στην πρώιμη ενηλικίωση έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο των ωοθηκών/σαλπίγγων.

Ενδομητρίωση.

Όταν η εσωτερική επένδυση της μήτρας αναπτύσσεται και μεγαλώνει έξω από τη μήτρα, επηρεάζοντας άλλα κοντινά όργανα, ονομάζεται ενδομητρίωση. Αυτή η κατάσταση μπορεί να προκαλέσει αρκετά προβλήματα, αλλά υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία. Οι ερευνητές συνεχίζουν να μελετούν κατά πόσο η ενδομητρίωση αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τον καρκίνο των ωοθηκών.

Εθνικότητα.

Οι γυναίκες της βορειοαμερικανικής, της βόρειας Ευρώπης ή της εβραϊκής φυλής Ashkenazi έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών.

Ιστορικό αναπαραγωγής.

Οι γυναίκες που δεν είχαν ποτέ παιδί, έχουν ανεξήγητη στειρότητα (ανικανότητα να τεκνοποιήσουν) μπορεί να έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών/σαλπίγγων.

Θεραπεία αντικατάστασης ορμονών.

Οι γυναίκες που έλαβαν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης μόνο με οιστρογόνα (HRT) μετά την εμμηνόπαυση μπορεί να έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών/σαλπίγγων. Ο κίνδυνος γίνεται υψηλότερος όσο μεγαλύτερη είναι η γυναίκα που χρησιμοποιεί τη θεραπεία. Ο κίνδυνος μειώνεται με την πάροδο του χρόνου μετά τη λήξη της θεραπείας.

Για τους περισσότερους τύπους καρκίνου, η βιοψία είναι ο μόνος σίγουρος τρόπος για τον γιατρό να γνωρίζει αν μια περιοχή του σώματος έχει καρκίνο. Σε μια βιοψία, ο ιατρός παίρνει ένα μικρό δείγμα ιστού για ιστολογική εξέταση που πραγματοποιείται σε ένα παθολογοανατομικό εργαστήριο.

Αυτή η λίστα περιγράφει επιλογές διάγνωσης αυτού του τύπου καρκίνου. Δεν χρησιμοποιούνται όλες οι δοκιμές που αναφέρονται παρακάτω για κάθε άτομο. Ο γιατρός σας θα εξετάσει τους παρακάτω παράγοντες κατά την επιλογή ενός διαγνωστικού τεστ:

Τον τύπο του καρκίνου που υποπτεύεται

Τα συμπτώματά σας

Την ηλικία και γενική κατάσταση της υγείας σας

Τα αποτελέσματα προηγούμενων ιατρικών εξετάσεων

Ενώ η έγκαιρη ανίχνευση και η θεραπεία είναι σημαντική, αυτό συχνά δεν είναι εφικτό για τον καρκίνο των ωοθηκών/σαλπίγγων. Δεν υπάρχουν αποτελεσματικές μέθοδοι πρώιμης ανίχνευσης. Συχνά, οι γυναίκες δεν έχουν συμπτώματα έως ότου ο όγκος γίνει μεγάλος ή όταν ο καρκίνος κάνει μεταστάσεις. Περίπου το 70% των καρκίνων των ωοθηκών/σαλπίγγων διαγιγνώσκονται όταν ο καρκίνος βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο και έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος, συνηθέστερα στην κοιλιακή χώρα.

Παρακέντηση.

Πρόκειται για μια ιατρική διαδικασία κατά την οποία αφαιρείται το περιτοναϊκό υγρό που έχει μαζευτεί/δημιουργηθεί στην κοιλιά του ατόμου. Αυτή η συσσώρευση υγρών καλείται ασκίτης. Ένα δείγμα του υγρού εξετάζεται στο μικροσκόπιο για την παρουσία καρκίνου (βλ. “Βιοψία” παρακάτω).

Βιοψία.

Βιοψία είναι η αφαίρεση μικρής ποσότητας ιστού για εξέταση στο μικροσκόπιο από τον παθολογοανατόμο (ιστολογική εξέταση). Ο παθολογοανατόμος είναι ο γιατρός που ειδικεύεται στην ερμηνεία και στην αξιολόγηση των κυττάρων, των ιστών και των οργάνων για τη διάγνωση ασθενειών.

Οι βιοψίες για καρκίνο των ωοθηκών/σαλπίγγων πραγματοποιούνται συχνά κατά τη διάρκεια μιας πρώτης χειρουργικής επέμβασης. Κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης, οι γιατροί αφαιρούν όσο το δυνατόν περισσότερο όγκο. Ένα δείγμα όγκου θα αναλυθεί από τον παθολογοανατόμο μετά την ολοκλήρωση της χειρουργικής επέμβασης. Με βάση την ιστολογική εξέταση του όγκου θα τεθεί από τον παθολογοανατόμο η οριστική διάγνωση.

Επιπλέον διαγνωστικές τεχνικές:

Διακολπικός υπέρηχος

Βιοχημικός έλεγχος, επίπεδα CA125 στον ορό του αίματος

Αξονική και μαγνητική τομογραφία

PET scan

Ο καρκίνος των ωοθηκών/σαλπίγγων είναι συνήθως δύσκολο να βρεθεί στα αρχικά στάδια. Αυτό συμβαίνει επειδή τα συμπτώματα είναι συχνά ασαφή μέχρι να προχωρήσει περισσότερο ο καρκίνος.

Είναι πιθανό οι γυναίκες με καρκίνο των ωοθηκών/σαλπίγγων να μην παρουσιάζουν συμπτώματα. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι τα συμπτώματα είναι μη συγκεκριμένα και μπορεί να προκληθούν από μια διαφορετική ιατρική κατάσταση που δεν είναι καρκίνος.

Τα συμπτώματα για καρκίνο των ωοθηκών/σαλπίγγων μπορεί να περιλαμβάνουν:

Κοιλιακό φούσκωμα

Πόνο στη γαστρική ή κοιλιακή χώρα

Δυσκολία στην σίτιση ή αίσθηση ταχείας πλήρωσης

Συμπτώματα ούρων, όπως επείγουσα ανάγκη για ούρηση ή συχνουρία

Κούραση

Δυσπεψία

Πόνο στην πλάτη

Πόνο κατά την συνουσία

Δυσκοιλιότητα

Ανωμαλίες κατά την εμμηνόρροια

Οίδημα στη λεκάνη ή στην κοιλιά

Η στοχευμένη θεραπεία είναι μια θεραπεία που στοχεύει συγκεκριμένα γονίδια,  πρωτεΐνες του καρκίνου ή το μικροπεριβάλλον του όγκου που συμβάλλει στην ανάπτυξη και την επιβίωση του καρκίνου. Αυτός ο τύπος θεραπείας εμποδίζει την ανάπτυξη και εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων, ενώ περιορίζει τη βλάβη σε υγιή κύτταρα.

Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι δεν έχουν όλοι οι καρκίνοι τους ίδιους στόχους. Για να βρεθεί η πιο αποτελεσματική θεραπεία, ο γιατρός σας μπορεί να διεξάγει δοκιμές για τον εντοπισμό των γονιδίων, των πρωτεϊνών και άλλων παραγόντων στον όγκο σας. Αυτό βοηθά τους γιατρούς να ταιριάξει καλύτερα σε κάθε ασθενή την πιο αποτελεσματική θεραπεία όποτε αυτό είναι δυνατόν. Επιπλέον, πραγματοποιούνται πολλές έρευνες για να μάθουμε περισσότερα σχετικά με συγκεκριμένους μοριακούς στόχους και νέες θεραπείες που απευθύνονται στους καρκίνους.

Για τον καρκίνο των ωοθηκών/σαλπίγγων, μερικά στοχευμένα φάρμακα θεραπείας κατευθύνονται σε συγκεκριμένα γονίδια σε συγκεκριμένους τύπους καρκίνου των ωοθηκών. Η τυπική χημειοθεραπεία ήταν αποτελεσματική στη θεραπεία του μεγαλύτερου μέρους των καρκίνων των ωοθηκών/σαλπίγγων. Τυπικά, οι όγκοι υψηλού βαθμού κακοήθειας έχουν μεταλλάξεις στο γονίδιο TP53 και περίπου 20% έχουν μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA.

Η μετάλλαξη στο γονίδιο BRCA, ακόμη και αν βρίσκεται μόνο στον όγκο και όχι στο αίμα, μπορεί να αυξήσει την αποτελεσματικότητα ορισμένων κατηγοριών φαρμάκων, όπως αναστολείς πολυμεράσης πολυ-ADP-ριβόζης (PARP αναστολείς).

Άλλοι τύποι λιγότερο συχνών καρκίνων των ωοθηκών/σαλπίγγων περιλαμβάνουν καρκίνους χαμηλού βαθμού κακοήθειας, ενδομητριοειδή καρκίνο, διαυγοκυτταρικό καρκίνο και βλεννώδη καρκίνο. Αυτοί οι όγκοι έχουν ποικίλες μεταλλάξεις, συμπεριλαμβανομένων των μεταλλάξεων στα γονίδια KRAS, BRAF, PI3KCA και PTEN, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχει στοχευμένη θεραπεία. Οι κλινικές δοκιμές που μελετούν αυτές τις μεταλλάξεις είναι σε εξέλιξη.

Αναστολείς PARP.

Οι αναστολείς PARP αποκλείουν ένα ένζυμο που εμπλέκεται στην αποκατάσταση του κατεστραμμένου DNA. Με την παρεμπόδιση αυτού του ενζύμου, το DNA εντός των καρκινικών κυττάρων μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να επιδιορθωθεί, οδηγώντας σε κυτταρικό θάνατο και ενδεχομένως επιβράδυνση ή διακοπή της ανάπτυξης όγκου. Τα γονίδια BRCA (BRCA1 και BRCA2) κανονικά εμπλέκονται στην επιδιόρθωση του DNA και μια μετάλλαξη στα γονίδια αυτά παρεμποδίζει αυτή τη λειτουργία του μονοπατιού. Οι αναστολείς PARP καθιστούν δύσκολη την ανάπτυξη και τη διάσπαση των κυττάρων που κατά τα άλλα έχουν μετάλλαξη BRCA.