Σχετικά με το δέρμα

Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο στο σώμα. Προστατεύει από τις λοιμώξεις και τραυματισμούς και βοηθά στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος. Το δέρμα αποθηκεύει επίσης νερό και λίπος και παράγει την βιταμίνη D.

Το δέρμα αποτελείται από 3 κύρια στρώματα:

Επιδερμίδα: το εξωτερικό στρώμα του δέρματος

Χόριο: το εσωτερικό στρώμα του δέρματος

Υποδόριο: το βαθύ στρώμα λίπους

Σχετικά με το μελάνωμα

Το βαθύτερο στρώμα της επιδερμίδας, που βρίσκεται ακριβώς πάνω από το χόριο, περιέχει κύτταρα που ονομάζονται μελανοκύτταρα. Τα μελανοκύτταρα παράγουν το χρώμα του δέρματος. Το μελάνωμα αρχίζει όταν τα υγιή μελανοκύτταρα αλλάζουν και εξέρχονται από τον έλεγχο, σχηματίζοντας έναν καρκινικό όγκο. Ένας καρκινικός όγκος είναι κακοήθης, που σημαίνει ότι μπορεί να αναπτυχθεί και να εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος (μετάσταση). Μερικές φορές, το μελάνωμα αναπτύσσεται σε ένα σπίλο (“ελιά”) που ένα άτομο έχει ήδη στο δέρμα του. Όταν συμβαίνει αυτό, η ελιά θα υποστεί αλλαγές που συνήθως παρατηρούνται, όπως αλλαγές στο σχήμα, το μέγεθος, το χρώμα ή τα όριά του (δείτε επίσης Συμπτώματα).

Το μελάνωμα μπορεί να αναπτυχθεί οπουδήποτε στο σώμα, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλιού και του λαιμού, του δέρματος κάτω από τα νύχια, των γεννητικών οργάνων και ακόμη και τα πέλματα των ποδιών ή τις παλάμες των χεριών. Το μελάνωμα μπορεί να μην είναι χρωματισμένο σαν τον σπίλο (ελιά). Μπορεί να μην έχει χρώμα ή να είναι ελαφρώς κόκκινο, το οποίο ονομάζεται αμελανωτικό μελάνωμα.

Όταν εντοπιστεί νωρίς, το μελάνωμα μπορεί συχνά να θεραπευτεί με χειρουργική επέμβαση. Ωστόσο, το μελάνωμα είναι μία από τις πιο σοβαρές μορφές καρκίνου του δέρματος. Μπορεί να αναπτυχθεί βαθιά μέσα στο δέρμα, που ονομάζεται διηθητικό μελάνωμα. Μπορεί επίσης να εισβάλει στους λεμφαδένες και τα αιμοφόρα αγγεία και να εξαπλωθεί σε μακρινά μέρη του σώματος, που ονομάζεται μεταστατικό μελάνωμα.

Το δερματικό μελάνωμα, είναι το μελάνωμα που αναπτύσσεται αρχικά στο δέρμα. Το μελάνωμα μπορεί επίσης να αναπτυχθεί στις βλεννογόνες μεμβράνες που επενδύουν το στόμα, το γαστρεντερικό σωλήνα, τον κόλπο μιας γυναίκας κτλ. Το μελάνωμα μπορεί επίσης να αναπτυχθεί στο μάτι.

Κανόνας ABCDE

Οι αλλαγές στο μέγεθος, το σχήμα, το χρώμα ή την αίσθηση μιας ελιάς (σπίλος) είναι συχνά τα πρώτα προειδοποιητικά σημάδια του μελανώματος. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να εμφανιστούν σε ένα υπάρχοντα σπίλο, ή το μελάνωμα μπορεί να εμφανιστεί ως ένα νέος ή ασυνήθιστος τύπος σπίλου. Ο κανόνας “ABCDE” είναι χρήσιμος για να θυμάστε τα προειδοποιητικά σημάδια του μελανώματος:

Ασυμμετρία (Asymmetry). Το σχήμα του μισού σπίλου δεν ταιριάζει με το άλλο μισό του σπίλου.

Όρια (Border). Τα όρια είναι ασαφή, ανομοιόμορφα ή θολά.

Χρώμα (Color). Μπορεί να υπάρχουν αποχρώσεις μαύρου, καφέ και  σκούρου, βαθέος μαυρίσματος. Μπορεί επίσης να παρατηρηθούν περιοχές λευκού, γκρι, κόκκινου ή μπλε.

Διάμετρος (Diameter). Η διάμετρος είναι συνήθως μεγαλύτερη από 6 χιλιοστά (mm) ή έχει αυξηθεί σε μέγεθος σχετικά σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Εξελίσσεται (Evolving). Η ελιά (σπίλος) αλλάζει σε μέγεθος, σχήμα, χρώμα ή εμφάνιση ή αναπτύσσεται σε μια περιοχή φυσιολογικού μέχρι τώρα δέρματος. Επίσης, όταν το μελάνωμα αναπτύσσεται σε μία υπάρχουσα ελιά, η υφή της ελιάς μπορεί να αλλάξει και να γίνει σκληρή ή άμορφη. Αν και η αλλοίωση του δέρματος μπορεί να φαίνεται ως διαφορετική και μπορεί να προκαλεί φαγούρα, εξάψεις ή αιμορραγία, το μελάνωμα συνήθως δεν προκαλεί πόνο.

Πότε για να δείτε έναν γιατρό

Πολλά μελανώματα είναι σκούρα καφέ ή μαύρα και συχνά περιγράφονται ως μεταβαλλόμενα, διαφορετικά, ασυνήθιστα ή “άσχημα στην εμφάνιση”. Ωστόσο, οποιαδήποτε ανωμαλία του δέρματος που αναπτύσσεται ή αλλάζει γρήγορα και δεν εξαφανίζεται, έγχρωμη ή όχι, θα πρέπει να εξεταστεί από έναν γιατρό (δερματολόγο). Η αιμορραγία μπορεί να αποτελεί ένδειξη προχωρημένου μελανώματος. Επιπλέον, η εμφάνιση μιας νέας και ασυνήθιστης στην όψη ελιάς είναι πιθανότερο να πρόκειται για μελάνωμα.

Εάν ανησυχείτε για μια νεοεμφανιζόμενη ελιά ή μία υπάρχουσα ελιά, μιλήστε με τον δερματολόγο σας.

Για το μελάνωμα, μια βιοψία της ύποπτης περιοχής του δέρματος, είναι ο μόνος σίγουρος τρόπος για να μάθει ο γιατρός αν πρόκειται για καρκίνο. Σε μια βιοψία, ο ιατρός παίρνει ένα μικρό δείγμα ιστού το οποίο στέλνει για ιστολογική εξέταση σε ένα παθολογοανατομικό εργαστήριο. Ο γιατρός σας μπορεί να προτείνει και άλλες εξετάσεις που θα βοηθήσουν στη διάγνωση και θα καθορίσουν το συνολικό στάδιο του μελανώματος.

Αυτή η ενότητα περιγράφει επιλογές διάγνωσης του μελανώματος. Δεν θα χρησιμοποιηθούν όλες οι παρακάτω δοκιμές για κάθε άτομο. Ο γιατρός σας θα εξετάσει διάφορους παράγοντες, που περιγράφονται παρακάτω, κατά την επιλογή διαγνωστικών εξετάσεων για κάθε άτομο.

Βιοψία και ιστολογική εξέταση δερματικής αλλοίωσης

Μόνο μια βιοψία μπορεί να κάνει μια σαφή διάγνωση. Ο γιατρός θα αφαιρέσει μέρος ή ολόκληρη την ύποπτη βλάβη του δέρματος, εξασφαλίζοντας συνήθως τη διατήρηση ολόκληρης της βλάβης, ώστε να μπορεί ο παθολογοανατόμος να εξετάσει προσεκτικά το πάχος του πιθανού καρκίνου και το περιθώριό του (υγιής ιστός γύρω από τη βλάβη).

Ο παθολογοανατόμος είναι ο γιατρός που ειδικεύεται στην ερμηνεία των εργαστηριακών εξετάσεων και στην αξιολόγηση των κυττάρων, των ιστών και των οργάνων για τη διάγνωση ασθενειών (ιστολογική εξέταση).

Ο παθολογοανατόμος θα συντάξει μια αναφορά, που ονομάζεται ιστολογική εξέταση, η οποία θα περιλαμβάνει τις ακόλουθες πληροφορίες:

Τύποι μελανώματος του δέρματος που περιγράφονται από τον παθολογοανατόμο:

Οι 4 πιο συνηθισμένοι τύποι δερματικού μελανώματος είναι:

Επιφανειακώς επεκτεινόμενο μελάνωμα. Αυτός είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος, που αποτελεί το 70% των μελανωμάτων. Αναπτύσσεται συνήθως σε έναν υπάρχον σπίλο (ελιά).

Φακοειδές μελάνωμα. Αυτός ο τύπος μελανώματος τείνει να εμφανίζεται σε ηλικιωμένους. Συχνά αρχίζει στο πρόσωπο, τα αυτιά και τα χέρια και στο δέρμα που συχνά εκτίθεται στον ήλιο.

Οζώδες μελάνωμα. Αυτός ο τύπος αντιπροσωπεύει περίπου το 15% των μελανωμάτων. Εμφανίζεται συχνά γρήγορα, είναι συνήθως μαύρο, αλλά μπορεί να είναι ροζ ή κόκκινο.

Φακοειδές μελάνωμα των άκρων. Αυτός ο τύπος μελανώματος αναπτύσσεται στις παλάμες των χεριών, στα πέλματα των ποδιών ή κάτω από τα νύχια.  Το φακοειδές μελάνωμα των άκρων δεν σχετίζεται με την έκθεση στον ήλιο.

Πάχος μελανώματος

Το πάχος του πρωτοπαθούς μελανώματος είναι το πιο αξιόπιστο χαρακτηριστικό που βοηθά τους γιατρούς να προβλέψουν τον κίνδυνο να εξαπλωθεί ο καρκίνος. Για να γίνει αυτό, ο παθολογοανατόμος θα μετρήσει το βάθος του μελανώματος από την κορυφή του δέρματος μέχρι το κάτω μέρος του μελανώματος στο υποκείμενο δέρμα.

Λεπτό. Ένας όγκος μελανώματος που έχει πάχος μικρότερο από 1 mm χαρακτηρίζεται ως “λεπτός”. Ένα λεπτό μελάνωμα συνδέεται με χαμηλό κίνδυνο εξάπλωσης στους περιφερειακούς λεμφαδένες ή σε απομακρυσμένα μέρη του σώματος.

Ενδιάμεσο. Ένα μελανώμα ενδιάμεσου πάχους είναι μεταξύ 1 mm και 4 mm.

Παχύ. Ένα παχύ μελάνωμα, πάχους περισσότερο από 4 mm, συνδέεται με μεγαλύτερη πιθανότητα επανεμφάνισης μετά τη θεραπεία, που ονομάζεται υποτροπή. Αυτό συμβαίνει επειδή ο καρκίνος έχει μερικές φορές ήδη εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος κατά τη στιγμή της διάγνωσης.

Εξέλκωση

Η παρουσία ή απουσία εξέλκωσης του πρωτοπαθούς μελανώματος ορίζεται στην αναφορά της ιστολογικής εξέτασης. Η εξέλκωση είναι η απώλεια της επιφάνειας του δέρματος. Εάν το μελάνωμα εξελκωθεί, η έρευνα έχει δείξει ότι αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος εξάπλωσης (μετάσταση) και υποτροπής (επανεμφάνιση μετά την αφαίρεση).

Μιτωτικός δείκτης

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του μελανώματος, που ορίζεται από τον παθολογοανατόμο στην ιστολογική εξέταση, είναι ο μιτωτικός δείκτης, ο οποίος αφορά την εκτίμηση του ποσοστιαίου ρυθμού ανάπτυξης, πολλαπλασιασμού των καρκινικών κυττάρων. Ο παθολογοανατόμος μετράει τον αριθμό των μιτώσεων ανά τετραγωνικό χιλιοστό (mm2).

Σε συνδυασμό με το πάχος και την παρουσία εξέλκωσης, ο ρυθμός της μιτωτικής δραστηριότητας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό του σταδίου, των επιλογών θεραπείας και της πρόγνωσης.

Τα μελανώματα ταξινομούνται συνήθως με βάση τους ιστολογικούς τύπους (βλέπε Διάγνωση), οι οποίοι βασίζονται στο πώς εμφανίζονται τα κύτταρα στο μικροσκόπιο και αποτυπώνονται στην αναφορά που κάνει ο παθολογοανατόμος στην ιστολογική εξέταση. Πρόσφατες πληροφορίες έδειξαν ότι το μελάνωμα μπορεί επίσης να ταξινομηθεί σε μοριακούς (γενετικούς) υποτύπους. Αυτοί οι μοριακοί υποτύποι βασίζονται στις ξεχωριστές γενετικές αλλαγές των κυττάρων του μελανώματος, που ονομάζονται μεταλλάξεις. Αυτές οι μεταλλάξεις περιλαμβάνουν:

Μεταλλάξεις BRAF.

Η πιο συνηθισμένη μετάλλαξη στο μελάνωμα βρίσκεται στο γονίδιο BRAF, το οποίο μεταλλάσσεται σε περίπου 50% των δερματικών μελανωμάτων.

NRAS μεταλλάξεις.

Το NRAS μεταλλάσσεται σε ποσοστό περίπου 20% των ατόμων με μελάνωμα.

NF-1 μεταλλάξεις.

Οι μεταλλάξεις NF-1 υπάρχουν σε ποσοστό περίπου 10% έως 15% των ατόμων με μελάνωμα.

Μεταλλάξεις KIT.

Αυτές οι μεταλλάξεις συμβαίνουν συχνότερα σε μελανώματα που αναπτύσσονται στους βλεννογόνους των οργάνων του σώματος, στα μελανώματα στα χέρια ή τα πόδια ή στα μελανώματα του δέρματος που εμφανίζονται ύστερα από χρόνια έκθεση στον ήλιο.

Μερικά μελανώματα δεν έχουν μεταλλάξεις στα γονίδια BRAF, NRAS, NF-1 ή KIT. Αυτοί οι όγκοι έχουν άλλες γενετικές αλλαγές που τους αναγκάζουν να αναπτυχθούν. Οι ερευνητές προσπαθούν να στοχεύσουν άλλες μεταλλάξεις που βρίσκονται σε αυτούς τους όγκους σε κλινικές δοκιμές.

Η ταξινόμηση του μελανώματος σε διαφορετικούς μοριακούς υποτύπους που βασίζονται σε γενετικές μεταλλάξεις μπορεί να έχει μείζονα επίδραση στους τύπους θεραπείας που χρησιμοποιούνται για το προχωρημένο μελάνωμα. Η στόχευση συγκεκριμένων μεταλλαγμένων γονιδίων είναι ένας σημαντικός νέος τρόπος αντιμετώπισης του διηθητικού μελανώματος, που ονομάζεται στοχευμένη θεραπεία.

Ανοσοθεραπεία.

Οι ερευνητές μελετούν νέους αναστολείς σημείων ελέγχου και ανοσοθεραπείες που κατευθύνονται σε άλλα μέρη του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτά περιλαμβάνουν αναστολείς TIM3, αναστολείς LAG3, και αναστολείς IDO. Επίσης εξετάζονται διάφοροι συνδυασμοί ανοσοθεραπειών, συμπεριλαμβανομένων όλων των ανωτέρω παραγόντων με αντισώματα anti-PD-1 ή anti-PD-L1, καθώς και συνδυασμούς στοχευμένων θεραπειών με ανοσοθεραπεία.

Συμβουλευτείτε τον Ογκολόγο σας

Οι λεμφαδένες είναι μικροσκοπικά όργανα σχήματος φασολιού που βοηθούν στην καταπολέμηση των λοιμώξεων. Το μελάνωμα μπορεί να αναπτυχθεί βαθιά στα εσωτερικά στρώματα του δέρματος και να εξαπλωθεί στους λεμφαδένες και σε άλλα μέρη του σώματος.

Η βιοψία φρουρού λεμφαδένα – που ονομάζεται επίσης SLNB (Sentinel Lymph Node Biopsy), είναι μια χειρουργική διαδικασία που βοηθά τον γιατρό να διαπιστώσει εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στους λεμφαδένες. Όταν ο καρκίνος εξαπλώνεται από τον τόπο που ξεκίνησε στους λεμφαδένες, ταξιδεύει μέσα από το λεμφικό σύστημα. Ένας λεμφαδένας φρουρός είναι ο πρώτος λεμφαδένας στον οποίο διοχετεύεται το λεμφικό σύστημα. Επειδή το μελάνωμα μπορεί να ξεκινήσει οπουδήποτε στο δέρμα, η θέση του λεμφαδένα φρουρού θα είναι διαφορετική για κάθε ασθενή, ανάλογα με θέση στο σώμα που ξεκίνησε ο καρκίνος.

Για να βρεθεί ο φρουρός λεμφαδένας, μια βαφή και μια ακίνδυνη ραδιενεργή ουσία εγχέεται όσο το δυνατόν πιο κοντά στο σημείο όπου ξεκίνησε το μελάνωμα. Η ουσία ιχνηθέτης ακολούθως φτάνει στον λεμφαδένα φρουρό κάνοντάς τον έτσι εμφανή. Στη συνέχεια, ο γιατρός αφαιρεί 1 ή περισσότερους από αυτούς τους λεμφαδένες για να ελέγξει ο παθολογοανατόμος αν υπάρχουν κύτταρα μελανώματος, αφήνοντας πίσω τους περισσότερους από τους άλλους λεμφαδένες σε αυτή την περιοχή. Ο παθολογοανατόμος αναλύει τους λεμφαδένες, εξετάζοντάς τους στο μικροσκόπιο και στη συνέχεια παρέχει μια αναφορά που λέγεται ιστολογική εξέταση.

Αν δεν εντοπιστούν κύτταρα μελανώματος στο λεμφαδένα φρουρό, δεν απαιτείται περαιτέρω χειρουργική αφαίρεση λεμφαδένων. Εάν ο φρουρός λεμφαδένας περιέχει μελάνωμα, αυτό ονομάζεται θετικός φρουρός λεμφαδένας και αυτό σημαίνει ότι η νόσος έχει εξαπλωθεί και μπορεί να συνιστάται η απομάκρυνση περισσότερων λεμφαδένων, που ονομάζεται λεμφαδενικός καθαρισμός.

Η βιοψία φρουρού λεμφαδένα συνιστάται συνήθως σε άτομα με μελάνωμα που έχει πάχος μεγαλύτερο από 1,0 mm ή έχει εξέλκωση (δες Διάγνωση).

Ο γιατρός σας θα συζητήσει εάν η προσέγγιση αυτή συνιστάται βάσει αυτού και άλλων χαρακτηριστικών του πρωτοπαθούς μελανώματος και σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες.